Mimari Terimler Sözlüğü | Mimarlık Terimleri

Mimari Terimler Sözlüğü, mimarlık terimleri ve anlamlarını içermekle birlikte aynı zamanda mimari terminoloji anlamına gelmektedir. Yapı ve tasarım sektöründen olun yada olmayın bir mimar yada bir inşaat mühendisi ile konuşurken kullandıkları mimari terimler ve anlamlarını anlamakta çoğu zaman sorun yaşarız. Sizler için mimari kelimeler sözlüğü başlığı altında bir çalışma yaptık.

Mimari Terimler Sözlüğü

Mimari, bir yapının tasarımı, inşaatı ve işlevini inceleyen bir bilim dalıdır. Mimari terimleri, bu alanda kullanılan kelimeler ve kavramları ifade eder. Örneğin, “yapı” ve “tasarım” gibi kelimeler mimari terimlerdir. Bu terimler, mimari alanında çalışanlar tarafından sıkça kullanılır ve bu alandaki çalışmaların anlaşılması için önemlidir.

Mimari Terimler, inşaat ve mimari alanında kullanılan terimler ve anlamlarını ifade etmektedir. Mimari Terimler Sözlüğü aracılığıyla, mimarlar, bireysel kişiler ve bu alanda yer alan malzemeleri öğrenmek isteyen kişiler inşaat terimleri ve anlamlarını öğrenebilmektedir. 

İnşaat yada Mimari sektörleriyle ilgimiz olsun olmasın hepimiz bazı mimari terimler duymuş, bunlar ne anlama gelmektedir diye düşünmüşüzdür. Özellikle yeni mezun mimar arkadaşlarımıza ve mimari tasarım sektörü sektörü hakkında bilgi edinmek isteyen okurlarımız için En Çok Kullanılan Mimari Kelimeler ve anlamlarını, Mimari Terimler Sözlüğü başlığı altında inceledik.

Tasarım Nedir Nasıl Yapılır? | Tasarım Rehberi, başlıklı yazımızı okudunuz mu?

A Harfi İle Başlayan Mimari Terimler

Açıt : Pencere yada kapı boşluğuna verilen isimdir.

Aderans: kısaca; iki farklı malzemeyi, kimyasal yapıştırıcılar ile ( çimento yada tutkal gibi ) birbirine bağlama ve bir tek malzemeymiş gibi çalışmasını sağlayan malzemedir.

Ağörgü : Taşları ağ şeklinde yerleştirilmiş duvar örgüsü anlamına gelmektedir.

Akıtmalık : Çatı kaplama işlerinde yedirmelik ya da kurşun şerit ile örtülü birleşme ya da tonoz geçmesi

Alınlık : Kimi yapılarda giriş kısmının ya da kapı ve pencerelerin üstünde bulunan üçgen veya yarı değirmi süsleme

Anaduvar : Yığma bir yapıda taşıyıcı duvar anlamına gelmektedir.

Ankraj: Çelik veya demir malzemesini, beton içerisine (Kolon veya duvar yüzeyine) yerleştirmek için yapılan işlemlerin bütününe ankraj veya ankraj uygulaması denir.                                                                                 

Arnavut bacası : Tavan arasına ışık sağlayan çatı penceresi anlamına gelir.

Aypencere : Yarım daire biçiminde pencereye verilen isimdir.

B Harfi İle Başlayan Mimari Sözcükler

Beton: Beton agrega adını verdiğimiz; kum, çakıl, mıcır, taneli mineral malzeme ile onları yapıştıran çimento ve sudan oluşan, zamanla sertleşip dayanım kazanan kompozit bir malzemedir.

Bağlama : Bir yapının çeşitli öğelerini kendi aralarında birbirlerine kenetleme işine verilen mimari isimdir.

Bakkal tavanı : Döşeme krişlerinin alttan görünecek şekilde açıkta kaldığı ahşap tavan türüdür.

Basık : Tavan yüksekliği alışılagelmiş ölçülerden az olan anlamına gelir.

Beden duvarı : Yığma yapıda taşıyıcı duvar anlamındadır.

Bindirme : Bir duvarda cumba, çıkma gibi taşkın ve altı boş olarak yapılan ve bindirmelik yada destek üzerinde taşınan yapı parçasıdır.

C Harfi İle Başlayan Mimari Kelimeler

Cam kiremit : Işık geçiren çatı örtüsü yapmakta kullanılan, camın preslenmesiyle elde edilen bir tür kiremit.

Cam tuğla : Yarı saydam duvar yapmakta kullanılan içi boş cam blok anlamına gelen mimari sözcüktür.

D Harfi İle Başlayan Mimari Terimler ve Anlamları

Dilatasyon: Yüksek katlı binalarda (boyuna) ve Geniş (enine) geniş olan yapılarda, binanın ağırlığı ve üzerindeki yüklerin zeminde yaratacağı farklı basınçları dengelemek, sıcaklık/genleşme olayları sonucu yapıya zarar vermesini önlemek amacıyla bırakılan boşluklara Dilatasyon / Dilatasyon derzi denir.

Dam başağı : Çatıların tepelerine süs olarak konuların başak biçiminde sivri tepelik anlamına geliyor.

Dayak : Bir yapı parçasının yıkılmaması için dayatılan, çoğu ağaç destek, kısa payanda ifadesidir.

Duvar : Yapılarda taş, tuğla, briket, kerpiç ve benzeri gereçlerle yapılan düşey bölge öğesi anlamındadır.

Düz çatı : Eğimi yatay ile 10 derece arasında olan çatı olarak isimlendirilen mimari terimdir.                                 

Donatı = İnşaat Demiri; Diğer bir adıyla Donatı ismiyle tabir edilen, Kaba inşaatı oluşturan Kolon, Kiriş, Döşeme gibi betonarme(Beton) elemanlarının içerisinde yer alan demirlere denir. Basit olarak bu şekilde tanımlayabiliriz.

Drenaj: Bina dış duvar yüzeyinde basınçlı suyun oluşumunu önlemek için, drenaj tabakası ile suyun tahliye edilmesidir.

İngilizce Mimari ve İnşaat Terimleri Sözlüğü, inşaat endüstrisinde en çok kullanılan terimlerin İngilizce anlamları ve Türkçe karşılıklarını içermektedir. Geniş bir arşiv olarak hazırladığımız, İngilizce İnşaat Terimleri başlığımıza göz atmayı unutmayınız. 

E Harfi İle Başlayan Mimari Kelimeler ve Anlamları

Eskis : Bir tasarımın ön taslağı anlamına gelen mimari tasarım unsurudur.

Eşik : Kapı boşluğunun altında boydan boya giden ve kapının ayırdığı iki hacmin döşemelerinden biraz yüksekçe olan kısım anlamında kullanılır.

Etek : Binanın kaide bölümü, subasman kısmı anlamına gelen mimari terminolojisi ifadesidir.

F Harfi İle Başlayan Mimari Terimler

Filiz : Betonarmede, ileride yapılacak eklemeler için beton dökümü sırasında dışta bırakılan demir uçlarına verilen isimdir.

Firkete : “U” harfi şeklinde bükülmüş, çoğu 12 metre boyunda beton çeliği anlamında kullanılır.

Füruş : Saçakların ve çıkmaların altına yalnızca süsleme amacıyla konulan küçük destek yada oymalı süsler olarak isimlendirilir.

G İle Başlayan Mimari Kelimeler

Gazbeton: Yapı malzemesi içeriğinde büyük oranda hava boşlukları bulunan, ses ve ısı yalıtımında başarılı beton benzeri özellik gösteren inşaat malzemesidir. İçeriğinde, çimento, kireç ve kuvarsit bulunmaktadır.

Grobeton: Temel betonu üzeri atılan, tamir amaçlı atılan demirsiz betondur. Beton dayanımı düşüktür.

Gemi merdiveni: Basamak genişliği az olan, rıht olarak yüksek olan dar ve dik merdivenlerdir.

Genleşme derzi: Yapı türlerinde, deprem, ısı vb. etmenler ile kısalma, uzama gibi yapıda oluşabilecek hasarlardan korunma amacıyla bırakılan boşluklardır.

Gergi: Yapı bileşenlerini bir arada tutmaya yaşayan, çelik, ahşap vb. çekme çubuklarıdır.

Giydirme cephe: İnşa edilen yapının dış cephesinin çoğunlukla camdan oluşan bir kaplama ile kaplanmasıdır. Sadece kendi ağırlığını taşımaktadır.

Görünüş: Yapıların, düşey düzlemler üzerinde perspektif kullanılmadan çizilmiş şekline verilen isimdir.

Granit: Sert ve güçlü bir taş çeşididir. İçeriğinde, mika, feldispat ve kuvars taşları bulunmaktadır.

Granülometri: Harç, boya vb. malzemelerin karışım sırasında karışımı oluşturan bileşenlerin hangi oranda kullanılacağını belirten ifadedir. Örneğin beton numuneleri, ortalama olarak 0.25mm ile 0.64mm arasında alınıp karıştırılırlar.

H İle Başlayan Mimari Terimler

Harç: Yapı bişelenlerini birbirine bağlayan, kenetleyen, sıva vb. amaçlar ile kullanılan çimento ve su karışımına verilen isimdir.

Harpuşta: Duvarlar üzerine, yağmur ve kar suyu gibi etkilerin gelmemesini sağlayan, kesme taş, mozayif, tuğla vb. yapı malzemeleri ile inşa edilen yapı bileşenidir.

Hatıl: Yığma yapılarda, düşey yükleri yatay olarak dağımak amacıyla boydan boya uzaltışmış yapı bileşenleridir.

Hava bacası: Yapıda gerekli hava akışını sağlayan boşluklara verilen isimdir.

Hazır beton: Beton santralinde çeşitli bileşenler ile üretilen beton türüne verilen isimdir.

Hidratasyon: Örnekler ile açıklamak gerekirse, çimento ve su karışımı ile çimentonun gösterdiği tepkiye hidrotasyon denmektedir. Bir kimyasal reaksiyondur.

Hidrofor: Depo, kova vb. yerlerde bulunan suyu başınçlı olarak dışarıya ileten sisteme verilen isimdir.

Hol: Ev, ofis gibi yapıların genel olarak girişinde yer alan ince, uzun odalara verilen isimdir.

I İle Başlayan Mimari Terimler

Islah: Yapıyı eski haline getirmek.

Iskarpela: Tahta, ahşap oymaya yarayan alete verilen isimdir.

Islak hacim: Yapıda bulunan, banyo, mutfak, tuvalet gibi alanlara verilen isimdir.

Işıklık: Yapının tavan ve pencere kısımlarının cam ile yapılarak doğal ışığın elde edilmesini sağlayan alanlara verilen isimdir.

İhrazat: İnşaat yapım işlerinde, yapım işine başlanmadan inşaat malzemelerinin şantiyede stoklanmasıdır.

İksa: İnşaat aşamalarından, hafriyat çalışmaları sırasında yapılan yer altı suyu bulunmayan kuru zeminlerde kaymayı engellemek amacıyla yapılmaktadır.

İmar: Çevre ve şehirlerin genel düzenlerini sağlamak amacıyla yapılan planlama çalışmalarına verilen isimdir.

İmar çapı: İmar planı ve yönetmelikleri doğrultusunda inşa edilecek yapının teknik özelliklerini gösteren krokilere verilen isimdir.

İnşa etmek: Yapı yapmak, inşaat yapmak anlamlarına gelmektedir.

İnşaat alanı: İmar durumu belgesi esas alınarak belirlenmiş, bu doğrultuda projelendirilmiş ve inşa edilecek uygun yapı alanı.

İskan: Yerleşim, yerleştirme anlamlarına gelmektedir.

İskele: Şantiyelerde dış cephe imalatlarında kullanılan dikey yüksekliğe sahip çelik taşıcıyı, yükseltici sistemlerdir.

İstinat Duvarı: Toprak kayması vb. durumların önüne geçmek amacıyla inşa edilen taşıyıcı, yaslacıyı duvarlardır.

İzolasyon: Yalıtım yapmak, izole etmek anlamlarına gelmektedir.

J İle Başlayan Mimari Sözcükler

Jeodezi: Bilim dalıdır. Yeryüzü ve yeryüzünün modellenmesi ile ilgilenir.

Jips: Alçı taşlarına verilen isimdir.

Jakuzi: Banyolarda kullanılan, duş teknesine alternatif olarak kullanılan lüks tüketime giren duş alma yeridir.

K İle Başlayan Yapı Terimleri

Kadastro: Arazi, yapı, mülk vb. unsurların sınır ve alanlarını belirleme işlerine verilen genel isimdir.

Kargir yapı: Tamamıyla taş, beton ve tuğla gibi yığma yapılardan inşa edilen yapı türüdür.

Kalıp: Perde duvar, kolon, temel donatılarını betona hazır hale getiren sistemlere verilen isimdir.

Kaba yapı: İnşa edilen yapının, betonarme vb. taşıyıcı sistemlerinin tamamlanmış, tesisatlarının döşenmiş halidir. İnce işçiliği kalmış halidir.

Karkas: Yapıları taşıyan, taşıyıcı iskelet sistemine verilen isimdir. Kirişler ve kolondan oluşmaktadır.

Kartonpiyer: Çeşitli desenler ile dekoratif amaçlı tavan kenarlarında kullanılan süs malzemeleridir. Alçı vb. malzemeler ile üretilmektedirler.

Kanopi: Yapı üzerinden düşebilecek malzemelere karşı yapılan saçak türleridir.

Kaks: Emsal değeri olarakda bilinen kat alanı sayısına verilen isimdir. İmar durum belgesinde bulunmaktadır.

Kuranglez: Bodrum katların alması gereken doğal ışığı sağlamak amacıyla yapılmış ışıklandırma, ışıklık alanlarına verilen isimdir.

L İle Başlayan İnşaat Terimleri

Lambri: Yapıların duvar kaplamalarına verilen isimdir. Tavan lambrisi, mermer lambri vb.

Lamine: %100 doğal ahşap malzemeye verilen isimdir.

Laminat: Çeşitli ağaçlardan elde edilen malzemelerin kimyasal işlemler ile yapıştırılarak mdf haline getirilmiş halidir.

Lento: Kapı ve pencere sistemlerinin üzerinde bulunan, yatay şekilde konumlandırılmış bir nevi kiriş görevi gören yapı elemanlarıdır.

Limonluk: Merdiven tarzı yapı bileşenlerinde boşluğa doğru yapılan çıkıntılara, kısımlara verilen isimlerdir.

Lığ: Akarsuların taşıdığı, oluşturduğu çamur ve kil birikintilerine verilen isimdir.

Lata: Tahta parçalarına verilen isimdir. Dikdörgen kesitlileri için kullanılmaktadır.

M İle Başlayan Mimari Terimler

Mikro beton: Geri dönüştürülmüş malzemeler ile üretilen içeriğinde toksik madde bulunmayan betonlara verilen isimdir.

Minha: Yapılan inşa işinde, hesaba katılmayan boşlukları ifade etmektedir. Örnek olarak, pencere boşluklarını düşünebiliriz.

Mimari proje: İnşa edilecek yapının, kesit, plan ve inşaat malzemesi gibi detaylarını, görünüşlerini içeren teknik projelerdir. Mimari tasarım çalışmaları sonucunda hazırlanmaktadırlar.

Mimarlık: İnşaat yapım işlerinde, yapının tasarımını gerçekleştiren tasarımcılara verilen isimdir.

N İle Başlayan Mimari Terimler

Nervürlü demir: Yüzeyinde girinti ve çıkıntılar bulunan inşaat demiridir. Yapısında, karbon, mangan gibi elementler bulunmaktadır.

Niş: Dekoratif amaçlı yapılan duvar uygulamalarına verilen isimdir.

O İle Başlayan Mimarlık Terimleri

Osb (Oriented Strand Board) : Plaka levha anlamına gelir.

Oda: İnşa edilen alanın, duvarlar ile ayrılmış kısımlarına verilen isimdir.

Oluk: Yapı çatılarında, yağmur sularını toplayan oval bileşenlerdir. Çatıların kenarlarına konumlandırılıp toplanan suyun aşağıya doğru iletilmesini sağlayan açık borulardır.

Ozalit: Işığa karşı duyarlı, işlenebilir kağıtlardır.

Ölçek: Teknik resim ve mimari çizimlerde uygulanan küçültme, büyültme oranlarını ifade eden ölçü birimidir.

Ön (Avan) proje: Kesin projeye geçilmeden hazırlanan plan, kesit ve görünüşleri içeren avan projeye verilen isimdir.

Özgül ağırlık: Maddenin, birim hacim ağırlığına verilen isimdir.

Ön cephe: Yapı, bina vb. imalatların ön yüzüne verilen isimdir. Genişyol üzerindeki kenar kısmına verilen isimdir.

Ölçme latası: Çam ağacından imal edilen, ortalama 6 cm çapa sahip yada kare şeklinde çelik başlığa sahip uzunluk ölçme aletine verilen isimdir.

Ön gerilme: Yapıya dış yükler etkimeden, deneme amaçlı vyapılan yapay yüklemelerdir.

P İle Başlayan Mimari Terimler Sözlüğü

Pafta: Mimari planları, kadastro çalışmalarını ayrı ayrı gösteren birimlere verilen isimdir.

Parapet duvarı: Yapılarda, teras, çatı gibi kısımlarda yapılan korucuyu duvarlara verilen isimdir.

Pandül ayak: Tek bir eksen doğrultusunda zorlanan taşıcıcı elemanlardır. Köprü ayağı vb.

Parke: Yer döşemesinde kullanılan tahta parçalarıdır.

Parsel: Üzerinde yapı inşa edilebilecek bölümlere ayrılmış toprak parçalarına verilen isimdir.

Paspayı: Yapılarda, beton ve donatı ile arasında paslanmaya karşı bırakılan boşluğa verilen isimdir.

R İle Başlayan Mimari Terimler

Rıht yüksekliği: Basamakların dikey olarak yüksekliğini ifade etmektedir.

Radye temel: Bir temel çeşididir. Detaylarını, websitemiz üzerinde temel çeşitleri aramasını yaparak öğrenebilirsiniz.

Rayiç bedel: Yapılar için belirlenen güncel pazar değerine verilen isimdir.

Reks döşeme: Bir döşeme çeşididir.

Röleve: Yapının, sahip olduğu ölçüleri, boyutları yeniden ölçekli plan, kesit ve görünüşler halinde çıkartmaktır.

Rötre çatlağı: Yapıda oluşan kılcal çatlaklara verilen isimdir. Betonun su kaybetmesi ile oluşur.

Ruhsat projesi: Mimarlar tarafından hazırlanan, inşa edilecek yapının görünüşleri, mimari planı gibi tüm detaylarının yer aldığı proje tipidir.

S İle Başlayan Mimari Terimler Sözlüğü

Segregasyon: Betonda oluşan çatlaklara verilen isimdir. Betonun bir bütün özelliğini kaybetmesiyle oluşur.

Slump deneyi: Beton üzerinde yapılan çökme deneyidir. Kıvam, akıcılık gibi detayları öğrenmemizi sağlar.

Soğuk derz: Şantiyelerde sıklıkla karşılaşılan bir sorundur. Betonun tek seferde dökülmemesi nedeniyle oluşmaktadır.

Şantiye: İnşaat yapım işi ve gerekli imalatların yapıldığı inşaat sahaları, inşaat alanları.

Söve: Pencere ve kapıların etrafını saran dekoratif uygulamalardır.

Subasman kotu: Zemin kat taban kotuna verilen isimdir.

Subasman perdesi: Temel kotu ile, subasman kotu arasında inşa edilen perde duvarlara verilen isimdir.

Şap: İnşaat yapım işlerinde düzeltme, estetik ve zemini düzleme amacıyla atılan kaplama malzemesidir.

T İle Başlayan Mimari Terimler

Taks: Taban alanı katsayıdır. Taban alanı/İmar parsel alanını ifade etmektedir.

Tapu: Yapıların, taşınmazların kime ait olduğu gösteren belgelerdir.

Tesviye: Zeminin düzlenmesine verilir.

Taşıyıcı sistem: Yapının taşıyıcı unsurlarını ifade etmektedir.

Tatami: Japon tarzında kullanılan minder türüdür.

Tavan: İnşa edilen alanın en üst kısmını oluşturan yüzeylerdir.

Tavan planı: Tavanlarda yer alacak detayları, borulamaları, elektrik kablolarını gösteren planlardır.

U İle Başlayan Mimari Terimler

Uzay kafes sistemler: Çekmeye ve basınca çalışan çubukların birbirlerine düğüm noktaları ile bağlandığı sistemlerdir.

V İle Başlayan Mimari Terimler

Vaziyet planı: Yapı projesinde, araziye bulunan bütün unsurların gösterilmesidir. Örneğin, bina, ağaçlar, yollar

Vibratör: Betonu karıştırmaya, kürlemeye yarayan titreşimli aletlerdir.

Vernik: Ahşaba parlak, koruyucu yüzey sağlayan malzemedir.

Vinç: Şantiye gibi alanlarda kullanılan mekanik taşıcıyı sistemlerdir.

Viyadük: Nehrin ayırdığı vadileri birleştiren köprüyol yapılarıdır.

Y İle Başlayan Mimari Terimler

Ytong: Gazbeton yapı malzemesidir.

Yangın duvarı: Yanyana iki bina ve birbirinden farklı yangın yüklerine sahip alanları birbirinden ayıran duvarlardır.

Yapı: İnşa edilen şeylere verilen isimdir.

Yapı elemanları: Yapıyı oluşturan bileşenlere verilen isimdir.

Yığma yapı: Taşıyıcı unsurları sadece duvarlardan oluşan yapı sistemleridir. Kolon, kiriş içermezler

Yüklenici: İnşaat yapım işini gerçekleştiren firmalara verilen isimdir.

Z İle Başlayan Mimari Terimler Sözlüğü

Zeyilname: İnşaat yapım işi sözleşmelerinde yapılan değişikliklerin belgelenmiş halidir.

Zati yükler: Sabit yük, ölü yük anlamına gelmektedir.

Zemin mekaniği: Zeminin yapısı, özellikleri, tepkileri gibi kavramları inceleyen bilim dalıdır.

Zemin emniyet gerilmesi: Zemine etkiyen yükler doğrultusunda, zeminin taşıyabilme kapasitesine verilen isimdir.

Mimari kelimeler ve anlamlarının devamı ve daha fazlası çok yakında sizlerle olacaktır. Mimari terimler sözlüğü başlıklı çalışmamızı okuduğunuz için teşekkür ederiz. Mimari tasarım, yapı sektörü, mühendislik gibi konularda paylaşım ve sohbetlerde bulunduğumuz telegram grubuna hepinizi bekliyoruz.

STRUCARE ekibi olarak, Yapı Ve Tasarım Rehberi olma adına çıktığımız bu yolda tavsiyelerimize kulak vermek yanımızda yer almak isterseniz bize sosyal medya üzerinden ulaşabilir, takip edebilirsiniz.

Mimar Bilirkişi Nasıl Olur, başlıklı yazımızı okudunuz mu?