Periyodik tabloda karbon atomu yanında yer alan Bor Madeni, hem metalik hem de metalik olmayan kimyasal özelliklere sahip metaloid bir elementtir. Tarımdan, nükleer endüstrisine birçok farklı alanda kullanılacağı düşünülen bor elementini birlikte inceleyelim.
Bor Nedir?
Bor Madeni, atom numarası beş (5) olan metaloid bir element türüdür. Ülkemizde birçok rezervi bulunan bor elementi, güneş sistemi ve yerkabuğu üzerinde bolca bulunan bir maden türüdür.
Doğal olarak oluşan bor madenleri, doğada yer alan doğal elementler ve oksijen etkisiyle “borat” adı verilen farklı özelliklere sahip kimyasal bileşikler oluştururlar. Elde edilen boratlar, tortul kayaçlar üzerinde, kömür üzerinde ve birçok farklı toprak türü üzerinde bulunabilmektedir.
Kayalar üzerinde yer alan Bor elementi konsantrasyonu, şeyller üzerinde 120 mg/kg ‘a varabilmektedir. Ek olarak, bazalt üzerinde, 7 mg/kg’ a kadar bulunabilmektedir. Okyanus üzerindeyse, 6 mg/litre oranında bulunmaktadır.
Birçok farklı alanda kullanımı bulunan bor madeni, oluşturmuş olduğu kimyasal bileşiklerle farklı amaçlar için kullanılmaktadır. Bilinmesi gereken “borat” bileşikleriyse şunlardır;
- Sodyum Perborat
- Kolemanit
- Üleksit
- Borik asit
- Boraks Pentahidrat
Yukarıda yer alan bor elementi bileşikleri, farklı çözünme değerleri ve farklı kimyasal özelliklere sahiptir.
Sıvıların iç sürtünmelerini ifade eden kimya terimi viskozitedir. Dinamik ve kinematik viskozite başlıkları altında incelenen bu terimler hakkında detaylı bilgi almak için ilgili içeriği görüntüleyiniz.
Bor Madeninin Özellikleri Nelerdir?
Bor Madeni, birçok farklı forma sahiptir. En yaygın olarak bilinen türüyse, amorf borlardır. Metallerle reaksiyona giren amorf borlar, borür adı verilen bileşikler oluştururlar. Elektrik iletkenliği zayıf bir element olan bor madeni, fiber camlar ve seramiklerde de bulunabilen bir elementtir.
Atom numarası yani çekirdeğinde yer alan proton sayısı 5 olan bor, periyodik tabloda “B” sembolüyle ifade edilmektedir. Ortalama atom kütlesi, 10.81’dir. Erime noktası 2,075 santigrat derece olan bor elementi, 4.000 santigrat derecede kaynamaktadır.
Tarih boyunca birçok farklı amaçla kullanılmış olan bor elementi ilk olarak boraks olarak, Na2B2O5(OH)4 Tibet’de yer alan Cho Gölü etrafında bulunan kriztalize tortullar üzerinde bulunmuştur. Tarihte ilk olarak kuyumcular tarafından kullanılmıştır. 1808 Yılında, Paris’te çalışan Louis-Josef Gay-Lussac ve Louis-Jacques Thénard, Boraksı, potasyum kullanarak ısıtmış ve saf Bor Madeni elde etmişlerdir.
Küresel iklim krizi, inşaat endüstrisinde birçok farklı çözüm yolu arayışına sebep olmuştur. Ekolojik açıdan ideal bir yapı malzemesi olan ahşap, ahşap yapı çözümleriyle daha ekolojik yapılar inşa etmeyi mümkün kılmaktadır.
Bor Madeni Kullanım Alanları Nelerdir?
Dünya’da bilinen sayısıyla 100’den fazla mineral içerisinde yer alan bor madeni, laboratuvar ortamında dahil üretilmesi, saf haline getirilmesi zor bir elementtir. Bilinen yada bilinmeyen birçok farklı alanda kullanımı bulunan bor madeni, tarımdan gıdaya, silah sanayisinden, uzay bilimine varıncaya kadar birçok alanda aktif olarak kullanılmaktadır.
Bor Elementinin başlıca kullanım alanlarıysa şöyledir;
- Amorf Borlar, roket yakıtlarında ateşleyici olarak kullanılmaktadırlar.
- Borasik, Sodyum Borat ve Borik Oksit göz damlaları, çamaşır tozları, fayans sırlamaları, gıda korucuları olarak kullanılmaktadır.
- Borik asitler, borosilikat camların üretiminde kullanılmaktadır. Ek olarak, fiberglas tekstil ürünleri ve izoloyasyon ürünlerinde de kullanılmaktadır.
- Sodyum oktaborat’ın alev geciktirici özelliği bulunmaktadır.
- İzotop boronlar, nötron tespiti ve nükleer reaktör düzenlemelerinde kullanılmaktadır.
Yukarıdakilere ek olarak birçok farklı kullanım alanı bulunan bor elementi, Türkiye’de yoğun boraks yataklarına sahiptir. En önemli bor kaynakları arasında bulunan rasorit ise, California’da Mojave çölünde yer almaktadır.
Türkiye’nin yapı ve tasarım sitesi strucare.com’da size özel birçok farklı bilim, mühendislik içeriği olduğunu biliyor musunuz? Bilim gelişmeleri, bilimsel araştırmalar ve daha fazlası için bilim kategorimize göz atmayı unutmayınız.
